Ekosistem Tarian di Malaysia - Articles

Oleh PROF JOSEPH GONZALES
Gambar oleh Shi Chi P'ng

Pemilihan tarian di institusi pengajian tinggi dan pemilihan tarian sebagai kerjaya seringkali membawa kepada persoalan mengenai peluang pekerjaan dan hala tuju yang agak samar. Penulisan ini memberi penjelasan ringkas mengenai ekosistem tarian di Malaysia dan juga peluang serta cabaran yang perlu diambil kira.

Kumpulan yang dibiayai Kerajaan
Kesemua 13 negeri di Malaysia termasuk Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Putrajaya dan Labuan masing-masing mempunyai satu atau dua organisasi seni profesional. Satu dibawah Kementerian Pelancongan, Seni dan Budaya, manakala yang kedua di bawah kelolaan Kerajaan Negeri. Selain itu, terdapat juga organisasi separa Kerajaan seperti Yayasan Warisan Johor, Kampung Budaya Sarawak dan Yayasan Kebudayaan Dayak. Kebanyakkan daripada organisasi ini memberi fokus kepada tarian tradisional dan berlandaskan semangat Malaysia Truly Asia.

Syarikat swasta dan usahawan hiburan
Malaysia mempunyai industri komersial yang mampan dimana penari freelance dan koreografer diambil mengikut projek. Syarikat seperti ini akan menerima permintaan untuk mengendalikan acara korporat, acara makan malam serta teater, artis rakaman, pameran dan juga produksi pentas bebas. Syarikat televisyen pula akan menerbitkan rancangan-rancangan realiti yang telah menghasilkan sebuah industri yang lumayan buat para penari dan koreografer. Oleh itu, penari boleh mencari pekerjaan dalam produksi teater musikal yang kian berkembang maju.

Syarikat seperti klpac, Enfiniti Productions, Tall Order Productions, Asia Musical Productions, Dama Orchestra dan Pan Productions sering menghasilkan produksi di sekitar Lembah Klang. Namun para penari digalakkan untuk mengasah bakat keusahawanan, pemasaran dan pengurusan bagi kejayaan yang berterusan di dalam bidang ini.

Sekolah tarian sebagai satu perusahaan
Akademi seni swasta berpotensi untuk menjadi sebuah perniagaan yang lumayan di Malaysia. Ini sesuai bagi mereka yang mempunyai minat dalam mengajar, mempunyai sumber kewangan yang mencukupi dan mempunyai kemahiran pengurusan serta perniagaan. Infrastruktur asas yang anda perlu ada seperti ruang tarian, cermin, sistem pengudaraan dan audio.

Faktor-faktor yang menyumbang kepada kejayaan sebuah sekolah tarian termasuk perhubungan awam dan lokasi yang sesuai. Walaupun terdapat pelbagai jenis kelas tarian yang boleh ditawarkan namun jenis tarian yang sering menempah kejayaan adalah yang berkenaan dengan budaya. Contohnya seperti tarian Latin dan ballroom, serta sekolah ballet yang menyediakan pelajar untuk menduduki ujian antarabangsa seperti RAD dan ISTD.

Perniagaan yang membekalkan pakaian dan aksesori tarian juga telah mula berkembang. Ilmu dalam tarian telah membantu para pereka, tukang jahit dan pengimport untuk memahami keperluan pakaian yang selesa, berkualiti tinggi dan mampu tahan lama.

Pendidikan tarian
Artis yang mempunyai kelayakan rasmi pula akan ditawarkan pekerjaan di dalam universiti sama ada awam atau swasta. Adalah dinasihatkan agar para penari melengkapkan diri mereka dengan kelayakan yang diperlukan untuk membolehkan mereka maju dalam memilih haluan ini. Selain daripada kepuasan akademik dan kestabilan kewangan, terdapat pelbagai jenis faedah lain yang akan diperoleh jika anda memilih laluan ini. Pekerjaan di universiti memberi kebebasan dari segi masa, sabatikal, penyelidikan, persembahan dan juga koreografi yang menjangkau lebih daripada waktu mengajar anda.

Pendidikan seni persembahan di sekolah
Nilai memasukkan pendidikan seni ke dalam kurikulum sekolah telah didokumentasikan dengan amat baik. Seni persembahan merupakan sebuah alat untuk mencambahkan kreativiti, keyakinan dan juga kemahiran perhubungan yang amat baik. Pada tahun 2003, Agensi Kelayakan Malaysia atau Malaysian Qualifications Agency (MQA) telahpun membangkitkan soal peluang pendidikan seni di dalam semua peringkat pendidikan termasuk institusi pendidikan tinggi, latihan dan kelayakan tenaga pengajar terutamanya bagi mereka yang tidak mempunyai kelayakan rasmi seperti di dalam bidang seni tradisional dan yang seangkatan dengannya.

Pada tahun 2007 pula, dua sekolah seni yang pertama di Malaysia telah ditubuhkan oleh Kementerian Pendidikan. Satu di Johor Bahru dan satu di Kuching yang bertujuan untuk menawarkan pengajian seni yang berterusan terutamanya dalam bidang seni persembahan dan visual. Adalah diharapkan agar sekolah-sekolah ini menjadi pemangkin yang subur kepada masa hadapan seni di Malaysia.

Geran dan tajaan
Selain daripada segelintir kecil para penari dan koreografer di seluruh dunia yang mempunyai pekerjaan tetap, kebanyakkan daripada mereka yang memberi fokus terhadap projek kreatif akan mendapati bahawa kelestarian kerjaya persembahan ini agak sukar. Mereka akan menampung pendapatan dengan menjadi seorang tenaga pengajar, namun ada juga yang memilih untuk menjadi pelayan di restoran, mengajar bahasa dan pelbagai kerja yang lain.

Pembiayaan bagi menyokong projek anda lebih mudah untuk diperolehi di negara-negara seperti Korea Selatan, Australia dan di Eropah. Manakala di Malaysia pula, organisasi seperti Yayasan Sime Darby, Yayasan Hasanah, Berjaya Corporation, CIMB dan CENDANA merupakan antara pembiaya terbesar bagi industri seni, namun masih belum mencukupi.

Infrastruktur, ruang persembahan dan kawasan teater
Selain daripada ruangan persembahan yang sedia ada di dalam sebuah syarikat tempatan, mengadakan sebuah persembahan itu amat sukar tanpa sokongan pihak korporat dan permasalahan itu sama di seluruh dunia.

Ruangan persembahan seharusnya mudah diakses dan berada pada harga yang berpatutan. Menarik jika Kuala Lumpur juga mampu menubuhkan sebuah kawasan teater seperti di New York, London atau di Seoul. Nukilan ini mencadangkan agar negara kita juga menubuhkan ruangan sebegini dengan kadar kapasiti yang minima agar dapat menjadi tuan rumah sepanjang tahun bagi persembahan teater tradisional seperti makyong, bangsawan, mek mulung, randai, manora dan wayang kulit.

Pembangunan penonton
Cabaran-cabaran yang ada dalam pendidikan seni, pembiayaan dan ruangan persembahan juga mencerminkan kurangnya kesedaran terhadap seni yang telah secara langsung memberi kesan terhadap pembangunan penonton.

Walaupun industri seni menerima sokongan yang kuat daripada pencetakan dan media elektronik, radio dan TV namun penulisan dan review juga penting dalam mencungkilkan pemikiran kritis dikalangan penonton termasuklah daripada kalangan koreografer, penerbit dan juga penggiat pentas.

Sejak tahun 2002, Boh Cameronian Arts Awards yang dianjurkan oleh Kakiseni dan disokong oleh Boh Plantations Sdn Bhd telah meningkatkan tahap kesedaran melalui acara sebegini.

Tuntasnya, para artis ingin menghasilkan seni terbaik yang menghiburkan dan juga efektif kepada para penggiat seni serta penontonnya. Industri seni memerlukan penglibatan dan juga penaung. Peluang kerjaya di dalam bidang seni termasuk, pengurusan seni akan meningkat jika pendidikan tarian dimasukkan ke dalam sistem pembelajaran di sekolah. Jika semua faktor ini dapat diselarikan, arena seni di Malaysia pasti dapat mencapai potensi yang lebih tinggi.

Prof Joseph Gonzales merupakan Ketua Pengajian Akademik (MFA Dance Program Leader) di Hong Kong Academy for Performing Arts. Beliau juga merupakan pengasas dan pengarah artistik di ASK Dance Company Sdn Bhd di Malaysia (www.askdancecompany.com).